‌وشەی (کوردستان) وەکو زاراوەیێکی سیاسی و گشتگیر بۆ وڵاتی کوردان، وردە وردە لە نووسراوەکانی کۆتای سەدەی حەوتی هیجری وە سێنزەی زاینی و سەرەتای سەدەی هەشتی هیجری چواردەی زاینی ،دەکەوێتە بەرچاو، گەڕیدەی ئیتاڵی (ماڕکۆ پۆڵۆ) کە لە (٧٢٣ هیجری/ ١٣٢٣ زاینی) مردووە .
‌
‌ساڵی (٦٧٠  هیجری / ١٢٧٠  زاینی) دەستی کردووە بە گەشتێک بۆ هەرێمەکانی ڕۆژهەڵات و لە نێویشیان وڵاتی کوردان، دواتر گەشتنامەکەی نووسیوەتەوە، تیایدا زاراوەی (کوردستان)ی بۆ وڵاتی کوردان بەکارهێناوە.
‌وەک کورد ئیمە دەبیت هەوڵ و کوششمان بە کار بینین بۆ ڕزگاربوونی تاک، یان نەتەوە لە هەرکۆت و بەندێکی دەروونی بێ، یان لە هێزێکی داگیر کەری دەرەکی،بۆ ئەوەی بتوانرێ بڕیارە درووستەکان بە ئازادی و بێ کاریگەری و ستەمی کەس لەژیانی
‌تاک و نەتەوەکان وەربگیرێ.

‌‌لیرەدا چەن هوکاریک هەن دەبیت بیخەینە بواری جیبەجیکردنەوو وەک هۆکارێکی خەباتی عەسکەری، بۆ ڕزگاربوونی نەتەوە لە ژێر دەستی داگیرکەر، یان هەر هۆکارێکی دیکە،کاتیک گەیشتینە قۆناغی کوتای ئەو کات بە هەر شیوەیەک بتوانێ خۆی ڕەسمی سیاسەت و دەسڵات و پیشکەوتنی تەواوی بووارەکانی نەتەوەکەی بکێشی،لەویدا هەست بە بوونی خۆمان بکەین و بە تەواوی
‌تواناکانمان کاربکەین.

‌‌‌تا بگەینە ئەو قەناعەتەی کە ئیدی ئەوەندە بە کێشەو گرفتە ناخۆش و تواناکوژەکان خەریک نەبین، لەویدا کوششەکانمان بۆ داهێنان و ئاوەدانکردنەوە بێ نەک بۆ ململانێ و شەڕە خوێناوییەکان.
‌نمونەی ئەمە هەموو ئەو وڵاتانەی تورکیاو عیراق و ئێران و سوریایە، کە مافی سەربەخۆیی کوردانیان تیا زەوتکراوە، دەبینین تیایاندا:‌‌
شۆڕش و ڕاپەرینی کوردیش بە درێژای سەدەی بیستەم نەپساوەتەوەو سەرنجام چ ئەو وڵاتە ستەمکارانەو چ کوردیش.. تواناکانیان بۆ دژایەتی کردنی یەک کورتبۆتەوەو وەکو پێویست نەیانتوانیوە داهێنان و تەکنەلۆژیاو شارستانیەتیان بەرەوپێش ببەن.

‌‌لە ماوەی ئەم چەند سەدەدا خوێن و ئابورییەکی زۆر لە هەردوولا ڕۆییوە، کە ئەگەر کوردیش سەربەخۆ بووایە، دەبووە وڵاتێکی هاوپەیمان ودۆستیان و ئەو هەموو زیانە ماددی و گیانییەش لە هەردوولادا نەدەکەوت.