سیاسەتی ئێران لە دوای هاتنی ترامپەوە: هەڵبژاردەکانی ئێران، ڕووبەڕووبوونەوەی هێزی ئێران لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، و ڕۆڵی کورد

لە دوای هاتنی سەرۆک دۆناڵد ترامپ بۆ دەسەڵات لە ساڵی ٢٠١٧ەوە، سیاسەتی دەرەوەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بەرامبەر ئێران گۆڕانکارییەکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی. یەکێک لە گرنگترین ڕووداوەکان، هەڵوەشاندنەوەی ڕێکەوتنی ناوەکی ئێران (JCPOA) لەلایەن ترامپەوە بوو کە بووە هۆی گەڕانەوەی سزاکانی ئابووری بۆسەر ئێران. ئەم گۆڕانکارییانە کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەوەی ئێران هەبووە. لەم وتارەدا، باس لە سیاسەتی ئێران لە دوای هاتنی ترامپەوە دەکەین، هەڵبژاردەکانی ئێران، و چۆنیەتی ڕووبەڕووبوونەوەی هێزی ئێران لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەلایەن ترامپەوە. هەروەها باس لەوە دەکەین کە خەڵکی کورد چۆن ڕووبەڕووی ڕژێمی ئێران دەبنەوە لە کاتێکدا ترامپ ڕێکەوتن لەگەڵ ڕژێمەکەدا دەکات، و هەڵبژاردەکانی کورد لەم بارودۆخەدا چین.

گۆڕانکارییەکانی سیاسەتی ئێران لە دوای هاتنی ترامپەوە

١. هەڵوەشاندنەوەی ڕێکەوتنی ناوەکی (JCPOA):
   ڕێکەوتنی ناوەکی ئێران، کە بە JCPOA ناسراوە، لە ساڵی ٢٠١٥دا واژوو کرا و یەکێک لە گرنگترین پڕۆژەکانی ئاشتیخوازی نێودەوڵەتی بوو. بەڵام ترامپ ئەم ڕێکەوتنەی بە "خراپترین ڕێکەوتنی مێژوو" وەسف کرد و لە ساڵی ٢٠١٨دا هەڵیوەشاندەوە. دوای هەڵوەشاندنەوەکە، ئەمریکا سزای ئابوورییەکی توندی بۆسەر ئێران دانا کە کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر ئابووری ئێران هەبوو.

٢. زیادبوونی تەنگەژەیی نێوان ئێران و ئەمریکا:
   دوای هەڵوەشاندنەوەی ڕێکەوتنەکە، پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا زۆر توندوتیژ بوو. ئەمریکا هەوڵیدا ئێران لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا تەنها بکاتەوە و هەوڵی لابردنی کاریگەریی ئێران لە وڵاتەکانی وەک عێراق، سوریا، لوبنان، و یەمەن دا. هەروەها لە ساڵی ٢٠٢٠دا، ئەمریکا قاسم سولەیمانی، فەرماندەیەکی بەرزی حەشدی شەعبیی کوژرا کە بووە هۆی زیادبوونی تەنگەژەیی نێوان دوو وڵاتەکە.

٣. کاریگەریی سزاکان لەسەر ئابووری ئێران:
   سزاکانی ئەمریکا کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر ئابووری ئێران هەبوو. نرخی دراوەکەی ئێران (تومان) کەمبووەوە، نرخی کاڵاکان بەرزبووەتەوە، و بێکاری زیادیکردووە. ئەم بارودۆخە بووە هۆی ناڕەزایییەکانی ناوخۆیی و دەرکەوتنی خۆپیشاندانەکانی گەورە لە ناوچە جیاوازەکانی ئێران.

هەڵبژاردەکانی ئێران لەم بارودۆخەدا

ئێران لەم بارودۆخەدا چەندین هەڵبژاردەی لەبەردەستە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی فشارەکانی ئەمریکا و پاراستنی کاریگەریی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست:

١. پایەدارکردنی پەیوەندییەکانی نێودەوڵەتی:
   ئێران دەتوانێت پەیوەندییەکانی لەگەڵ وڵاتەکانی وەک ڕووسیا، چین، و ئەوروپا بەهێز بکات بۆ کەمکردنەوەی کاریگەریی سزاکانی ئەمریکا. ئەم وڵاتانە دەتوانن پشتگیری ئابووری و سیاسی بۆ ئێران بکەن.

٢.زیادکردنی کاریگەریی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست:
   ئێران دەتوانێت کاریگەریی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زیاتر بکات لە ڕێگەی پشتگیریکردنی گرووپەکانی وەک حیزبوڵڵای لوبنان، حەشدی شەعبیی عێراق، و حووسییەکانی یەمەن. ئەمەش دەتوانێت فشار لەسەر ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی زیاد بکات.

٣.گەڕانەوە بۆ گفتوگۆی نێودەوڵەتی:
   ئێران دەتوانێت هەوڵبدات گفتوگۆی نوێ لەگەڵ ئەمریکا و وڵاتە ئەورووپییەکان دەستپێبکات بۆ گەیشتن بە ڕێکەوتنێکی نوێ کە سزاکان لاببات و فشارە ئابوورییەکان کەم بکاتەوە.

٤. چارەسەرکردنی کێشە ناوخۆیییەکان:
   ئێران دەبێت چارەسەری کێشە ناوخۆیییەکانی بکات، وەک کێشە ئابوورییەکان و ناڕەزایییەکانی خەڵکی، بۆ پاراستنی سەربەخۆیی و ئاشتی ناوخۆیی.

 چۆنیەتی ڕووبەڕووبوونەوەی هێزی ئێران لەلایەن ترامپەوە

ترامپ هەوڵیدا هێزی ئێران لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کەم بکاتەوە لە ڕێگەی چەندین ڕێگا:

١. سزای ئابووری:
   ترامپ سزای ئابوورییەکی توندی بۆسەر ئێران دانا بۆ کەمکردنەوەی دەستڕاگەیشتنی ئێران بە داھات و سەرچاوەکانی دەرەوە.

٢. پشتگیریکردنی هاوپەیمانەکان:
   ترامپ پشتگیری هاوپەیمانەکانی ئەمریکا، وەک عەرەبستانی سعوودی و ئیسرائیل، کرد بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی کاریگەریی ئێران لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

٣. فشاری نێودەوڵەتی:
   ترامپ هەوڵیدا وڵاتەکانی دیکەش قەدەغەکردنی ئێران بەجێبھێنن و پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئێران کەم بکەنەوە.

خەڵکی کورد و ڕووبەڕووبوونەوەی ڕژێمی ئێران

خەڵکی کورد لە ئێران بە درێژایی مێژوو ڕووبەڕووی چەندین چەوساندنەوە و نایەکسانییەکی گەورە بوونەتەوە. کوردەکانی ئێران بەردەوامن لە شەڕی بۆ مافی خۆبەڕێوەبردنی سیاسی و یاسایی. لە کاتێکدا ترامپ ڕێکەوتن لەگەڵ ڕژێمی ئێراندا دەکات، خەڵکی کورد دەبێت چاودێری ئەوە بکەن کە مافەکانیان لەم ڕێکەوتنەدا لەبەرچاو گیراوە. ئەگەر ڕێکەوتنەکە تەنها لە بەرژەوەندیی ڕژێمەکە بێت و گۆڕانکارییەکی ڕاستەقینە بۆ کورد نەهێنێت، ئەوا کورد دەتوانن بەردەوام بن لە ناڕەزایییەکانیان و فشاری زیاتر لەسەر ڕژێمەکە دروست بکەن.

هەڵبژاردەکانی کورد لەم بارودۆخەدا

کوردەکانی ئێران چەندین هەڵبژاردەی لەبەردەستە بۆ پاراستنی مافەکانیان و بەردەوامبوون لە شەڕی بۆ مافی خۆبەڕێوەبردنی سیاسی:

١. درووستکردنی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان:
   کورد دەتوانێت پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان دروست بکات بە تایبەتی لەگەڵ وڵاتەکانی وەک ئەمریکا و ئەوروپا بۆ پشتگیریکردنی مافەکانیان.

٢. بەشداریکردن لە گفتوگۆکان:
   کورد دەبێت بەشداری بکات لە گفتوگۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا بۆ دڵنیابوونەوە لەوەی کە مافەکانیان لە رێکەوتنەکەدا لەبەرچاو گیراوە.

٣.بەرەوپێشبردنی ناڕەزایییە سەربەخۆیەکان:
   کورد دەتوانێت ناڕەزایییە سەربەخۆیەکان بەرەوپێش ببات بە بەکارھێنانی ڕێگا سەربەخۆیەکان وەک ناڕەزایییە ڕامیارییەکان و چالاکییە کۆمەڵایەتییەکان.

٤.یەکگرتنی ناوخۆیی:
   کورد دەبێت یەکێتییە ناوخۆیییەکان دروست بکات بۆ پاراستنی مافەکانی و بەھێزکردنی دەنگەکەی.

کۆتایی

لە دوای هاتنی ترامپەوە، سیاسەتی ئێران و پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمریکا گۆڕانکارییەکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی. ئێران چەندین هەڵبژاردەی لەبەردەستە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی فشارەکانی ئەمریکا و پاراستنی کاریگەریی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. لە هەمان کاتدا، خەڵکی کورد بەردەوامن لە ناڕەزایییەکانیان بۆ گۆڕانکارییەکی ڕاستەقینە. ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە ڕژێمەکە لە هەڵبژاردەی قورسدا بێت لە نێوان گۆڕانکاریی ناوخۆیی و پاراستنی کاریگەریی ناوچەیی.